Ben olsam Müslüman Doðu’daki bütün mekteplere “eleþtirel düþünme” dersleri koyardým. Batý’nýn aksine, Doðu bu acýmasýz mektepten geçmemiþtir ve birçok zaafýmýzýn kaynaðý budur . 

(A. Ýzzetbegoviç).

 

 

Dünyanýn çoðu yerinde, özellikle de Doðu ve Ýslam coðrafyasýnda eðitim, toplumlarý geliþtirmek ve özgürleþtirmekten çok onlarý formatlamanýn bir enstrümaný olarak iþlev görür. Bu tespit doðruysa, böyle bir eðitim, icra edildiði toplumlarý güçlendirmek, özgürleþtirmek ve yeni bir medeniyetin kurucu unsuru haline getirmek bir yana, tam aksine, varsa böyle bir ihtimali ortadan kaldýrma amacýna yönelmiþ demektir.        

Coðrafyamýzýn bu marazlardan kurtulmasýnda özgürlükçü pedagoji anlamlý bir potansiyele sahip olabilir. Fakat özgürlükçü bir pedagoji ancak özgürlükçü bir teoloji üzerine inþa edilebilir. Ýslam coðrafyasý, birey ve toplumu özgürleþtiren bir eðitim inþa etmek, biz ve ben dengesini kurmak, heroizm, kurtarýcýlýk, kahramancýlýk, kiþiye tapýnmacýlýk, lider yüceltisi ve devlet kutsamacýlýðý gibi illetlerden kurtulmak istiyorsa öncelikle yapmasý gereken þey özgürlükçü bir teoloji inþa etmek olmalýdýr.

Bu, Ýslam dünyasý için bir hayat memat meselesidir. Bunun baþarýlmasý, Ýslam adýna, dünyada ikinci bir büyük devrime yol açacaktýr. Bunu baþaramadýkça ise ne okuyan, araþtýran, üreten bir nesil yetiþtirebilmek ne de saðlýklý bir birey-cemaat ya da devlet-toplum iliþkisi geliþtirebilmek mümkün olmayacaktýr. 15 Temmuz bunu açýkça göstermiþtir. Dindar Anadolu çocuklarýndan darbeci üreten hastalýklý yapýlar maalesef bu çarpýk zihniyetten beslenmiþtir. Oysa Allah, insanlarý birbirinin egemeni olsun, birbiri üzerinde otorite kursun ve köleleþtirsin diye deðil özgür, eþit ve paydaþ olarak adalet, özgürlük ve güzelliklerle dolu bir dünya kursunlar diye yaratmýþtýr.    

Deðerli düþünce insaný Rasim Özdenören`in isabetle tespit ettiði üzere, batýda din kültürün bir unsuru iken, biz de kültür dinin bir yansýmasýdýr. Bu tespit, Ýslam coðrafyasýnýn ne üretecekse Ýslam`dan yola çýkarak ve Ýslam tasavvuru içinde kalarak üretmesi gerektiði anlamýna gelir. Zira bu topraklarýn tarihi, kültürü, sanatý, edebiyatý, inancý kýsaca her þeyi Ýslam`la yoðrulmuþtur. Ýslam, bu topraklarýn caný, kaný, her þeyidir. Bu topraklardan Ýslam`ý çekip alýrsanýz geriye pek bir þey kalmaz. Ýslam, bu topraklar için, diðer dinlerin kendi coðrafyalarý için ifade ettiðinden çok daha fazlasýdýr.

Bu yüzden bu topraklarda Ýslam, sadece dindarlarýn meselesi deðildir. O, inanan ya da inanmayan, dindar ya da seküler, saðcý ya da solcu herkesin ortak meselesidir. O halde yapýlmasý gereken þey, Ýslam’ý en doðru þekilde anlamak ve yaþadýðýmýz çaðýn ihtiyaçlarýný dikkate alarak yapacaðýmýz yorum ve içtihatlarla Ýslam düþüncesini zenginleþtirmek olmalýdýr. Özne olan insandýr. Ýnsan kendini geliþtirdiði sürece inancýný, toplumunu ve medeniyetini de geliþtirir. Bu anlamda Ýslam, coðrafyamýzýn bugünkü geri kalmýþlýðýmýzýn sebebi deðil, Müslümanlarýn özne olmaktan vazgeçmesinin yol açtýðý sürecin kurbanýdýr.    

Teolojinin temeli sayýlan yaratýcý-insan iliþkisini efendi-köle iliþkisi olarak gören çarpýk din anlayýþý bütün coðrafyamýzý etkisi altýna almýþ görünmektedir. Bu iliþkinin efendi-köle iliþkisi olarak algýlanmasý, maalesef günümüzde devlet-insan; birey-cemaat; amir-memur; patron-iþçi; komutan-asker ve daha birçok alanda çarpýk itaat anlayýþýný beraberinde getirmiþtir. Zira Tanrý anlayýþý çarpýk olan bir toplumun/topluluðun her þeyi çarpýk olur.

Böyle bir kültür ve bu kültürün beslediði eðitim sisteminde asla okuyan, araþtýran, sorgulayan, bilim, sanat ve teknoloji üreten nesiller yetiþmez, yetiþse yetiþse efendisinin þarkýsýný çýðýran köleler yetiþtirir. Koca Ýslam dünyasýndan bir tek üniversitenin bile dünyada ilk 100 üniversite arasýna girememesi; altmýþa yakýn Ýslam ülkesinin bir Almanya kadar ekonomi, bir Japonya kadar bilim, bir Ýsviçre kadar inovasyon üretememesi; Ýslam dünyasýndaki hukuk, insan haklarý ve demokrasi standardýnýn bir türlü istenilen seviyeye çýkamamasý ya da coðrafyamýzý kuþatan yoksulluk, yolsuzluk ve þiddet dalgasý bu kültürden baðýmsýz düþünülebilir mi? Bütün bunlarý “üst akýl” ya da “yabancý parmaðý” kolaycýlýðýyla açýklayabilir miyiz.

Oysa Kuran’a göre Allah insanlarýn/inananlarýn velisidir. Yani Ýslam düþüncesinde Allah-Ýnsan iliþkisi, diðer birçok dinde olduðunun aksine efendi-köle iliþkisi deðil, bir velayet iliþkisidir. Yani sevgi, dostluk ve yoldaþlýk iliþkisi...

M. Ýkbal`in de ifade ettiði gibi "Ýslam, insanoðlunun Allah ile birlikte yaptýðý tarihsel yürüyüþün adýdýr". Ýki özgür varlýðýn birlikteliðidir burada söz konusu olan... Her ikisinin de özgür olmasý Allah`ý (CC) rabb, insaný da abd olmaktan çýkarmaz. Hz. Ali`nin dediði gibi köle tanrýdan korktuðu için ibadet ederken, özgür bir Müslüman Allah`ýn güvenini, sevgisini ve dostluðunu kaybetmekten korktuðu için ibadet eder.

Özgürlükçü teolojinin öncülerinden sayabileceðimiz M. Ýkbal’e göre Allah’ýn yaratmasý baþlayýp biten bir þey deðildir. Yaratma süreci her an devam etmekte ve yaratýlmýþ bir varlýk olan insanýn kendisi de bu yaratýlýþ serüveninde aktif rol almaktadýr. Aþaðýdaki þiir Ýkbal’in bu konudaki görüþlerini çarpýcý bir þekilde ortaya koymaktadýr.

 

Sen geceyi yarattýn, ben ise lambayý yaptým;

Sen çamuru yarattýn, ben ise vazoyu yaptým!

Sen ormanlarý, daðlarý ve çölleri yarattýn,

Ben bahçeler, baðlar ve bostanlar yaptým!

Ben ki taþtan aynalar yapar,

Ve zehirden iksirini çýkarýrým.

Bu yüzden Ýslam dünyasý öncelikle, Emeviler döneminden itibaren baþlayan ve bazý araþtýrmacýlarýn “Kur’an sonrasý ideoloji” olarak tanýmladýðý, yaratýcý-insan iliþkisini bir velayet iliþkisi olmaktan çýkarýp efendi-köle iliþkisi olarak yeniden formatlayan; yönetimin belirlenmesinde demokratik uygulamalarý, rýza ve katýlým þartýný ortadan kaldýran; monarþiyi (hanedanlýk, sultanlýk, krallýk) meþrulaþtýran; zulme rýza geleneðini baþlatan; hakem devlet yerine hâkim devleti ikame eden; kadýný toplumun dýþýna iten; yöneticileri sýnýrsýz yetkilerle donatan; uydurma hadislerle dine eklemeler yapan ve dini zorlaþtýrarak insan tabiatýyla çatýþýr hale getiren; liyakat ve ehliyet sistemi yerine itaat ve sadakat sistemini kuran; “dinde zorlama yoktur” ayetine raðmen irtidat edenin öldürülmesi gibi fikir ve uygulamalarý dine sokuþturan kültürü sorgulamakla iþe baþlamalýdýr.

 

Bütün bunlarla yüzleþmeden yol almaya çalýþmak, böyle bir din anlayýþýndan ve bu anlayýþýyla yetiþen dindar nesillerden bir yarar beklemek ya da bu anlayýþtan beslenen hastalýklý yapýlarý sadece suçlamakla meþgul olmak, eðer ikiyüzlülükten, illüzyon sevdasýndan ve bu uyku transýný devam ettirme arzusundan kaynaklanmýyorsa cehaletten kaynaklanýyor demektir. Bu yüzden, bu marazlardan kurtulmak ve yeni bir inþa süreci baþlatmak istiyorsak yapýlmasý gereken þey, bir zamanlar baþardýðýmýz þekliyle yeniden özgürlükçü bir teoloji ve ondan beslenen özgürlükçü bir pedagoji inþa etmek olmalýdýr. 

Diðer Ýçerikler

• Özgürleþtirmeyen Eðitim Köleleþtirir
• Günün Sorumluluðu ya da Öncelikler Hiyerarþimizin Yanlýþlýðý Üzerine
• Kozmolojik Devrimden Demokratik Devrime
• Gideceði Yeri Bilmeyen Kaptanlar Diyarý…
• Bir Ýdealizm Sembolü Olarak Akif
• O, Ýlkeli Mücadelenin Sembolüydü...
• Hamido ve Özal’ýn Hatýrlattýklarý
• Aðrý Ýnsaný, Ahmed-i Hani ve Aþka Dair…
• Deðiþen Dünyada Aile